Tem de hamster in je brein: waarom afvallen vaak zo lastig is
Afgelopen zaterdag was ik bij een nascholing van de BGN in Utrecht: De hamster in je brein. Hierin vertelden Mascha en Maarten hoe ons brein invloed heeft op eten, gewoontes en afvallen. Ik deel graag wat ik daar heb meegekregen.
Wat is “de hamster in je brein”?
De hamster is een metafoor. Hij staat voor een deel van je hersenen dat heel belangrijk is voor honger en verzadiging. Je hamster zorgt ervoor dat je genoeg energie binnenkrijgt om te kunnen leven. Zonder die hamster zouden we simpelweg vergeten om te eten.
Maar… in onze huidige maatschappij is eten overal: op straat, in de supermarkt, op feestjes. Onze hamster wil graag voorraad opbouwen “voor het geval dat”. Dat was vroeger handig, maar nu zorgt het er vaak voor dat we meer eten dan ons lichaam nodig heeft.
Waarom afvallen zo vaak moeilijk is
Wanneer je minder gaat eten en gewicht verliest, merkt je hamster dat. Hij denkt: Help, er is te weinig voedsel! Je lichaam reageert dan door:
- de stofwisseling trager te maken,
- je meer honger te laten voelen,
- je sterker te laten verlangen naar eten.
Dit is de reden dat veel diëten (vooral crashdiëten) mislukken. Vaak kom je weer aan, soms met extra kilo’s erbij. Dat ligt dus niet aan jou, maar aan hoe je brein en lichaam werken.
Wat helpt wel?
- Kleine stapjes zetten: Grote veranderingen zijn moeilijk vol te houden. Begin klein, zoals een extra stuk groente per dag of 10 minuten wandelen.
- Rustig afvallen: Je hamster blijft het meest ontspannen als je langzaam gewicht verliest ( denk aan 200/500 gr per week).
- Goed slapen en minder stress: Slecht slapen en stress maken je hamster onrustig. Daardoor krijg je sneller trek.
- Voedzaam eten: Kies eten dat goed vult, zoals volkorenproducten, groente, fruit, eiwitten en gezonde vetten.
- Mild zijn voor jezelf: Iedereen heeft weleens trek in iets lekkers. Dat is normaal! Zie dit niet als falen, maar als onderdeel van het proces.
Wat dit voor jou betekent
Het helpt om te weten dat die “hamster” altijd aanwezig blijft. Je hoeft hem niet weg te sturen, maar je kunt hem wel leren temmen.
Geef jezelf dus niet de schuld als afvallen moeilijk is. Het is brein (denk) werk en vraagt tijd en geduld. Met kennis, kleine stappen en goede begeleiding kun je de hamster rustig houden en toch je doelen bereiken.
“Afvallen gaat niet over perfect zijn. Het gaat over leren, vallen en opstaan. Juist in de momenten waarop het moeilijk is, ontstaat bewustwording. Daar help ik je bij, niet door te zeggen wat je móét eten, maar door samen te ontdekken wat voor jou werkt.”
Ik pas al jaren de onderdelen toe uit De Hamster in je Brein, en zorg ervoor dat mensen die ik help zich niet schuldig hoeven te voelen als ze iets meer of anders hebben gegeten dan eerst bedacht. Juist dat maakt deel uit van het leerproces: met vallen en opstaan!
Mascha vertelde dat sommige cliënten liever een weekje later kwamen omdat ze dachten dat ze “verkeerde keuzes” hadden gemaakt. Maar dat is precies waarom wij er zijn, niet om te oordelen, maar om te helpen, vooral op momenten zoals die. We werken aan bewustwording: waarom maakte je toen die keuze, wat speelde mee, emoties, omgeving, stress?
Onderzoek laat zien dat schuldgevoel over eten weinig helpt op de lange termijn. Sterker nog: schuld en streng zelfkritiek kunnen juist eetdrang verergeren, meer piekeren geven, en het gevoel van mislukken versterken, wat het proces belemmert. Zelfcompassie (oftewel mildheid naar jezelf) daarentegen blijkt wel effect te hebben: het helpt om gezondere eetgewoonten vol te houden, vermindert gevoelens van schuld en schaamte, en bevordert een positiever lichaamsbeeld.
Wat ik dus doe: ik bied ruimte voor fouten. Ik help cliënten te zien welke factoren meespelen — het brein, de omgeving, emoties en samen verkennen we hoe ze hun keuzes wel zelfbewust kunnen maken. Ik geef geen strenge regels, maar tools om zelf te ontdekken wat werkt voor jou.